عروس گوله؛ اسطوره پیش‌آهنگی نوروز در استان گیلان
گروه "عروس گوله" یا عروسی گوله از جمله پیش‌آهنگان نوروز در استان گیلان است که "غول"، "پیر بابو" و "ناز خانم" ایفاگران نقش‌های اصلی نمایش آن هستند که اغلب در ایام نوروز و پیش از آن، نمایش‌های جذابی برای عموم اجرا می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری مهر، البته این مراسم نیز مانند بسیاری از سنت‌های قدیمی ایران درحال فراموشی است، اما به تازگی موزه میراث روستایی گیلان با فواصل معین اقدام به برگزاری مراسم آیینی عروس گوله که نمادی از پیروزی پاکی با نیرنگ و ناخالصی است، می‌کند.
نمایش "عروس گوله" ریشه در سنت‌های نمایشی اسطوره‌های کهن مربوط به آغاز بهار دارد که در آن نمادهای سال کهنه و نو با هم به ستیز برمی‌خیزند.
عروس گوله بیشترین نقش را در شکل گیلانی روایت پیش‌آهنگان بهار موسوم به عمو نوروز برعهده دارد.
به گزارش خبرگزاری مهر، البته این مراسم نیز مانند بسیاری از سنت‌های قدیمی ایران درحال فراموشی است، اما به تازگی موزه میراث روستایی گیلان با فواصل معین اقدام به برگزاری مراسم آیینی عروس گوله که نمادی از پیروزی پاکی با نیرنگ و ناخالصی است، می‌کند.
نمایش "عروس گوله" ریشه در سنت‌های نمایشی اسطوره‌های کهن مربوط به آغاز بهار دارد که در آن نمادهای سال کهنه و نو با هم به ستیز برمی‌خیزند.
عروس گوله بیشترین نقش را در شکل گیلانی روایت پیش‌آهنگان بهار موسوم به عمو نوروز برعهده دارد.
عروس گوله (غول) کلاهی از کلش بر سر می‌نهد، زنگ و زنگوله‌هایی به خود می‌آویزد و چماقی هم به‌دست می‌گیرد. "پیر بابو" نیز خود را به هیأت پیرمردی می‌آراید و نقش "ناز خانم" را هم یکی از جوانان که لباس زنانه می‌پوشد، بازی می‌کند.
موضوع نمایش، دعوای غول و پیر بابو بر سر ناز خانم است که سرانجام قرار می‌شود کشتی بگیرند و غول پیروز می‌شود و همراه ناز خانم رقص‌کنان بازی را به پایان می‌برد.
این گروه معمولاً چند روز پس از نوروز خوان‌ها پیدا می‌شوند. گروه شب‌ها حرکت می‌کنند و در هر خانه که بازی می‌کنند، از صاحب‌خانه هدایایی چون برنج، تخم مرغ و شیرینی و گاهی پول دریافت می‌نمایند.
از شب چهارشنبه سوری به بعد در رشت و حومه‌های شهر شخصی را که عروس گوله می‌گویند، لباس‌های قشنگ محلی که دارای زینت‌های فراوانی است، می‌پوشانند و با عده‌ای از کودکان همراه، به رقص و پایکوبی و دست‌فشانی می‌پردازند و شادی کرده و می‌گویند: "عروس گوله باوردیم جان دله باوردیم"، یعنی عروس قشنگ و خوب و زیبا آوردیم.
بازیگران اصلی عروس، داماد، غول، پیر بابو، خواننده و کوله‌بارچی هستند و تعداد آن‌ها گاهی به سه نفر هم می‌رسد.
همراهان آن‌ها نیز با پایکوبی، دست زدن واگیر کردن به جشن عروس گوله نشاط می‌دهند و شخصی هم سبدی را حمل می‌کند و تخم مرغ‌ها را از صاحب‌خانه گرفته و در آن قرار می‌دهد.
"غول" مردی بلند قد و زورمند با لباس مندرس و قیافه عجیب با پوتین و کلاه و کچکی در دست است، لباس غول چغا و در پا چمش یا گالش دارد و در ساق پا معمولاً پاتاوه، جارو در کمر، غور و زنگ در کمر و ریسمان متصل به زنگ که شانه‌های او را می‌گیرد، همراه دارد.
پیر بابو، ریش سفید، پوستین کلاه در سر و کچکی در دست و دور کمر حمایلی که زنگ و غور به آن آویخته می‌شود، دارد و همچنین عروس، مردی با لباس محلی است که در سر مندیل زده و دستمال سفید تور بر سر و همین‌طور در یک دست دستمال و در دست دیگر جوالدوز برای دفاع از خود دارد.
موضوع نمایش، دعوای غول و پیر بابو بر سر ناز خانم است که سرانجام قرار می‌شود کشتی بگیرند و غول پیروز می‌شود و همراه ناز خانم رقص‌کنان بازی را به پایان می‌برد.
این گروه معمولاً چند روز پس از نوروز خوان‌ها پیدا می‌شوند. گروه شب‌ها حرکت می‌کنند و در هر خانه که بازی می‌کنند، از صاحب‌خانه هدایایی چون برنج، تخم مرغ و شیرینی و گاهی پول دریافت می‌نمایند.
از شب چهارشنبه سوری به بعد در رشت و حومه‌های شهر شخصی را که عروس گوله می‌گویند، لباس‌های قشنگ محلی که دارای زینت‌های فراوانی است، می‌پوشانند و با عده‌ای از کودکان همراه، به رقص و پایکوبی و دست‌فشانی می‌پردازند و شادی کرده و می‌گویند: "عروس گوله باوردیم جان دله باوردیم"، یعنی عروس قشنگ و خوب و زیبا آوردیم.
بازیگران اصلی عروس، داماد، غول، پیر بابو، خواننده و کوله‌بارچی هستند و تعداد آن‌ها گاهی به سه نفر هم می‌رسد.
همراهان آن‌ها نیز با پایکوبی، دست زدن واگیر کردن به جشن عروس گوله نشاط می‌دهند و شخصی هم سبدی را حمل می‌کند و تخم مرغ‌ها را از صاحب‌خانه گرفته و در آن قرار می‌دهد.
"غول" مردی بلند قد و زورمند با لباس مندرس و قیافه عجیب با پوتین و کلاه و کچکی در دست است، لباس غول چغا و در پا چمش یا گالش دارد و در ساق پا معمولاً پاتاوه، جارو در کمر، غور و زنگ در کمر و ریسمان متصل به زنگ که شانه‌های او را می‌گیرد، همراه دارد.
پیر بابو، ریش سفید، پوستین کلاه در سر و کچکی در دست و دور کمر حمایلی که زنگ و غور به آن آویخته می‌شود، دارد و همچنین عروس، مردی با لباس محلی است که در سر مندیل زده و دستمال سفید تور بر سر و همین‌طور در یک دست دستمال و در دست دیگر جوالدوز برای دفاع از خود دارد.
داماد، لباسی بر تن یا شلوار فدک و پیراهن سفید و کلاه تخم مرغی یا نمدی و جلیقه‌ای پوشیده و در دست کچکی به همراه دارد، کولبارچی‌ها نیز با کیسه در پشت یا در دست گندم با گروه هستند.
غول تمثیلی از زشتی‌ها و بدی‌ها است و عروس نماد اخلاق و خوبی‌ها، پاسدار نیکی‌ها و پند و نصیحت راستی و چگونه خوب زیستن را به عروس گوله نشان می‌دهد.
غول در را می‌زند و صاحب خانه را می‌خواهد که از خانه بیرون بیاید و پس از رد و بدل شدن صحبت‌هایی می‌گوید:
ای خانخواه بیرون بیه تی سگ مره گیره، یکی زنم میره
ای خانخواه بیرون بیه عروس گوله بیاردیم
جان دله بیاردیم خانخواه تره نیردیم تی پسر بیاردیم
از راه دور بیاردیم چه ظرف زور بیاردیم
خانخواه تره نیاردیم تی پسر بیاردیم
آهای پیر بابو تی افسار کهنه وابو، تی پالون پیربابو
تی جوه چرکم بو عروس گوله بیاردیم جان دل بیاردیم.
پیر بابو نیز در جواب می‌گوید: غول ببین غول کمر بجیر توله کمر بجور نقره.
و غول پاسخ می‌دهد:
عروس میشه می جان شه می دلشه سیاه کشمشه
زحمت بکشه آهای پیر بابو تی ریش سفیدا بو
عروس گوله بیاردیم جان دله بیاردیم
خانخواه تره نیاردیم تی پسر بیاردیم
غلام بما غلام پیر غلام بما شمی محله چربمه برای حاجتر بمه.
غلام می‌گوید: غلام دروغ گونه، غلط کنه عروس میشه سیا کشمشه.
دعوای غول و غلام با کچک شروع می‌شود و بعد از مدتی همه با هم می‌گویند:
عروس گوله همینه ببینین چه نازنینه
عروس گوله بیاردیم جان دله بیاردیم
عروس شب بیاردیم بی چادر شب بیاردیم
خانخواه تره نیاردیم تی پسر بیاردیم
آهای پیر بابو تی کاره وه چه وابو تی ریشه سفیدا بو
عروس کی شه پیر بابو شه پیر بابو زحمت بکشه
ای غولک شیرازی یه قدری بکن بازی تا خانخواه ببو راضی
حمام بزار بیاردیم چه ظرف زور بیاردیم
عروس گوله همینه عروس نازنینه عروس بهار چینه
ای پیر بابو تی افسار کهنه وابو زمستانم بهارا بو
عروس گوله بیاردیم جان دله بیاردیم خانخواه تره نیاردیم تی پسر بیاردیم
عروس گوله همینه ببین چه نازنینه.
به هرحال عروس گوله و گروهش از کارهای نمایشی بسیار جالب و دوست داشتنی محلی برای همگان است که نمایشگران آن شامل عروس، پیر بابو، غول و دیاره زن هستند و نویدبخش آمدن بهار و به ثمر نشستن تلاش برای خوب بودن و خوب ماندن هستند.
1 comment:
I will start my lessons second term at the university.(bahman-88)
see u soon.
Post a Comment